- Ισπανιόλα
- (Hispaniola). Νησί (76.483 τ. χλμ., 15.784.616 κάτ. το 2001) της Κεντρικής Αμερικής, το δεύτερο σε μέγεθος των Μεγάλων Αντιλλών μετά την Κούβα. Βρίσκεται στη θάλασσα της Καραϊβικής, ΝΑ της Κούβας. Πολιτικά, χωρίζεται στη Δομινικανή Δημοκρατία (προς τα Α), η οποία καταλαμβάνει τα δύο τρίτα του νησιού, και στη Δημοκρατία της Αϊτής (προς τα Δ).
Το ανάγλυφο της Ι. είναι διαμορφωμένο κυρίως από παράλληλες οροσειρές και πεδιάδες. Η Κεντρική Κορδιλιέρα φτάνει (στη Δομινικανή Δημοκρατία) στα 3.175 μ. στο Πίκο Ντουάρτε, την ψηλότερη κορυφή της Καραϊβικής· αντίθετα, η επιφάνεια της λίμνης Ενρικίγιο βρίσκεται 35 μ. κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Οι σημαντικότεροι ποταμοί της Ι. είναι ο Αρτιμπονίτ, ο Καμού και ο Γιακ ντελ Νόρτε. Οι δασώδεις περιοχές στα υψίπεδα έχουν περιοριστεί σημαντικά μετά την αποψίλωση που προκάλεσε η εντατική αγροκαλλιέργεια. Στις πεδιάδες ευνοείται η καλλιέργεια του κακάο, ενώ στις ορεινές περιοχές η καλλιέργεια του καφέ, κύρια προϊόντα παραγωγής του νησιού.
Μεγαλύτερες πόλεις της Ι. είναι το Πορτ-ο-Πρενς (1.119.000 κάτ. το 2003) και το Σάντο Ντομίνγκο (2.252.400 κάτ. το 2003), πρωτεύουσες της Αϊτής και της Δομινικανής Δημοκρατίας, αντίστοιχα.
Ιστορία. Το νησί αποτέλεσε σταθμό στο πρώτο ταξίδι του Χριστόφορου Κολόμβου το 1492, ο οποίος του έδωσε την ονομασία Ι. Οι πρώτοι κάτοικοί του, ιθαγενείς της φυλής των Αραουάκων, αφανίστηκαν με την έλευση των πρώτων Ισπανών αποίκων. Μετά την ειρήνη του Ρίσβικ (1697), ένα μέρος του νησιού παραχωρήθηκε τυπικά στη Γαλλία με την ονομασία Σεν Ντομινίκ (Saint Domingue), ενώ το υπόλοιπο, το Σάντο Ντομίνγκο, εξακολουθούσε να βρίσκεται υπό τον ισπανικό έλεγχο. Αργότερα, το 1795, η Ισπανία παραχώρησε την περιοχή που τελούσε υπό την κατοχή της στη Γαλλία. Έπειτα από εννέα χρόνια (1804) ο στρατηγός Ζαν Ζακ Ντεσαλίν κήρυξε την ανεξαρτησία του νησιού, το οποίο μετονομάστηκε σε Αϊτή. Το 1844 το Σάντο Ντομίνγκο, που στο μεταξύ είχε επανέλθει στην ισπανική κυριαρχία (1808), διακήρυξε ακόμη μία φορά την ανεξαρτησία του, δημιουργώντας τη Δομινικανική Δημοκρατία και το νησί, ως γεωγραφική ενότητα, προσέκτησε την πρότερη ονομασία του. Βλ. λ. Αϊτή· Δομινικανή Δημοκρατία.
Φωτογραφία του νησιού Ισπανιόλα από δορυφόρο της ΝΑΣΑ, τον Δεκέμβριο του 1993. Το νησί αυτό, που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σε μέγεθος της Καραϊβικής, είναι χωρισμένο διοικητικά σε δύο κράτη, την Αϊτή και την Δομινικανή Δημοκρατία (φωτ. ΝΑSA, earth.jsc.nasa.gov).
Dictionary of Greek. 2013.